Speltbloem

Spelt (Triticum spelta) is een eenjarige plant uit de grassenfamilie (Poaceae) uit het geslacht Tarwe (Triticum). Spelt wordt beschouwd als een primitievere variant van de gewone tarwe, die door kruising uit andere soorten is ontstaan. Het is een graansoort die sinds ongeveer 5000 v.Chr. verbouwd wordt. Er komen veel mengvormen met en overgangen naar gewone tarwe voor, omdat spelt gemakkelijk kruist met de in de nabijheid verbouwde tarwesoorten. Spelt is nauw verwant aan eenkoorn en emmertarwe. Het oorsprongsgebied van de soorten eenkoorn en emmertarwe ligt in de Vruchtbare Halve Maan, meer dan 9000 jaar geleden. Dit is het gebied waar hun wilde voorouders voorkomen en waar ook de oudste resten in opgravingen zijn teruggevonden. Archeologische vondsten tonen verder aan dat deze primitieve graansoorten, zo'n 6000 jaar geleden, verbouwd werden in Perzië en op het grondgebied van het huidige Irak en Anatolië, het huidige Turkije. Circa 5000 v. Chr. verscheen spelt in de Nijldelta, waar in de Egyptische koningsgraven emmertarwe terugvonden is. Omstreeks dezelfde tijd werd vanuit Azië via de Balkan de akkerbouw naar Midden-Europa gebracht; ook in Zuid-Limburg is bij opgravingen spelt gevonden. De uit Hongarije afkomstige bandkeramische cultuur verspreidde zich over grote delen van Europa, en vestigde zich ook in wat nu Zuid-Limburg is. Bij Romeinse opgravingen wordt eveneens spelt gevonden, onder meer in Voerendaal bij een Romeinse villa. De Romeinen waardeerden spelt vanwege de goede eigenschappen van het speltmeel of bloem. Tot in de middeleeuwen was spelt een wijdverbreide graansoort. Vooral in Zwaben (Bodensee, Federsee) werd spelt veel gebruikt. De benedictijnse abdis Hildegard van Bingen schreef in de 12e eeuw dat spelt alles bevat wat de mens nodig heeft om te leven: Spelt maakt deugdelijk bloed, geeft een rein gemoed en de gave van blijmoedigheid. Na de middeleeuwen werd spelt verdrongen door gewone tarwe, omdat die een hogere opbrengst heeft en niet gepeld hoeft te worden. Spelt is namelijk een bedekte graansoort, maar in tegenstelling tot gerst en rijst zijn de kafjes niet met de korrel vergroeid. Bij deze twee graansoorten worden de korrels tijdens het 'pellen' geraspt. Spelt moet na de oogst gepeld worden om het kaf van het koren te scheiden. Dit pellen gebeurt tussen twee, van zandsteen gemaakte molenstenen, de ligger en de loper. De stenen mogen niet te dicht over elkaar lopen, omdat anders de korrels stuk gemalen worden. De spelt kan ook gepeld worden met een pelmachine. Spelt heeft een brosse aarspil, waardoor gemakkelijk oogstverliezen kunnen optreden.

In recepten kan de genoemde hoeveelheid tarwemeel of bloem vaak door dezelfde hoeveelheid speltmeel of speltbloem worden vervangen. Het kan zogezegd gebruikt worden in alles waar tarwebloem gebruikt wordt. Denk bijvoorbeeld aan brood, gebak, toetjes, indikken van sauzen, dranken of bouillon. Het kan ook prima als paneermeel gebruikt worden.

Recept: Speltcake met cranberries met gember

Voor meerdere plakken cake

Ingrediënten:

200 gram kokosolie op kamertemperatuur(dus niet vloeibaar)
200 gram kokosbloesemsuiker (of 4 eetlepels kastanjehoning)
1 theelepel vanillepoeder
1 rijpe banaan
3 eetlepels gebroken lijnzaad
4 eetlepels water
200 gram speltbloem
2 theelepels bakpoeder
130 gram gedroogde cranberries met gember
plus 10 gram extra bloem

- Verwarm de oven voor op 180 graden.
- Meng in een kommetje de gebroken lijnzaad en het water, zorg ervoor dat alle lijnzaad in aanraking komt met water, zodat het geheel kleverig wordt. Laat 10 minuten rusten.
- Meng in een kom de kokosolie, de kokosbloesemsuiker of honing en de vanillepoeder goed door elkaar tot je een luchtige massa hebt.
- Prak de banaan door de luchtige massa en voeg het lijnzaadmengsel toe. Klop of roer alles goed door elkaar.
- Voeg de spelbloem en de bakpoeder toe en meng tot je een mooie egaal beslag hebt.
- Als je cranberries toevoegt: haal de cranberries door de bloem tot ze helemaal bedekt zijn.
- Spatel de cranberries heel kort door het beslag.
- Vet een cakeblik in met kokosolie.
- Giet het beslag in de vorm.
- Zet de vorm bijna onderin de oven op een rooster.
- Bak op 180 graden gedurende ca. 30 minuten. Controleer na de 30 minuten of de cake voldoende gaar is, zo niet, bak dan nog wat langer door.
- De cake is klaar als je er met een satéprikker in steekt en deze er weer schoon uitkomt of als de kerntemperatuur 90 graden heeft bereikt.
- Laat twintig minuten afkoelen in de vorm en ontvorm de cake dan. Laat verder afkoelen op een rooster.